1. Hội chứng rung lắc ở trẻ em là gì?

            Hội chứng rung lắc ở trẻ em xảy ra do thói quen vô ý và thiếu hiểu biết của người lớn khi cưng chiều trẻ bằng các hành động như tung hứng, bồng xốc trẻ lên cao để chơi trò máy bay; khi lắc võng/ nôi quá mạnh để dỗ cho trẻ ngủ.

            Ngoài ra, đôi khi do quá căng thẳng, mệt mỏi vì trẻ không ngừng khóc, cha mẹ hoặc người trông trẻ rung lắc trẻ như một hình thức giải tỏa. Đây được đánh giá là một hình thức bạo hành ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tương lai của trẻ.

              Hội chứng rung lắc thường xuất hiện ở trẻ em dưới hai tuổi, tập trung ở độ tuổi từ sơ sinh đến 8 tháng

             Ở độ tuổi này, khối lượng đầu trẻ chiếm tỉ trọng lớn so với cơ thể,  các cơ cổ còn yếu chưa giữ được sức nặng của đầu. Não bộ trẻ chưa phát triển, xương sọ mềm, màng não mỏng, có khoảng trống giữa não và xương sọ nên khi trẻ bị rung lắc, nhất là khi bị tung hứng, quay tròn mạnh, khối não sẽ di chuyển theo quán tính và va đập vào xương sọ gây tổn thương não nặng nề. Lực va chạm này sẽ đột ngột tăng lên nếu đầu trẻ bị va chạm vào bề mặt cứng.

              Việc rung lắc trẻ sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng sau:

• Tụ máu dưới màng cứng
• Tụ máu dưới nhện
• Chấn thương trực tiếp trên bề mặt não khi não đập vào mặt trong bản sọ
• Gây đứt gãy, xé rách các nhánh tế bào thần kinh ở vỏ và cấu trúc sâu của não
• Nếu trẻ ngừng thở khi bị lắc sẽ gây các tổn thương não không hồi phục khi não bị thiếu oxy
• Vỡ xương sọ nếu có sự va chạm đầu trẻ vào các bề mặt cứng
• Xuất huyết võng mạc
• Gãy các xương như xương đòn, xương sườn, xương tứ chi

2. Các triệu chứng của hội chứng rung lắc ở trẻ

              Hội chứng rung lắc ở trẻ có các biểu hiện rất đa dạng, thường khó phát hiện và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác.

              Những triệu chứng cơ năng sau đây của trẻ có thể xuất hiện ngay sau khi bị rung lắc và đạt mức độ đỉnh điểm sau 4 đến 6 giờ

• Rối loạn tri giác ở nhiều mức độ
• Lừ đừ kèm theo vật vã, kích thích
• Hôn mê, Co giật
• Đồng tử giãn và không đáp ứng với ánh sáng
• Chán ăn
• Nôn
• Nằm ở tư thế đầu ngửa ra sau và lưng cong hình vòng cung
• Thở bất thường và không đều
• Nhịp thở chậm và nông bất thường
• Ngưng tim, tử vong

              Các triệu chứng thực thể của hội chứng rung lắc bao gồm:

• Xuất huyết võng mạc
• Xuất huyết não kín (dưới màng cứng, ngoài màng cứng, dưới nhện)
• Vết rách da, đụng dập, chấn thương
• Bầm tím mặt, da đầu, cánh tay, bụng hoặc lưng.
• Phù nề phần mềm chỉ điểm cho vỡ xương sọ hoặc xương khác.
• Tổn thương bụng, ngực
• Huyết áp thấp bất thường
• Thóp phồng

              Khi trẻ có các triệu chứng trên, cha mẹ phải nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện, không được bế xốc trẻ, không cố lắc để làm trẻ tỉnh lại. Nếu trẻ ngừng thở, làm hô hấp nhân tạo cho trẻ. Nếu trẻ có chấn thương ở cổ, cố gắng tránh xoay và cố định cổ cho trẻ. Nếu trẻ nôn và không có chấn thương cổ thì xoay nhẹ đầu trẻ về một bên để trẻ tránh sặc khi nôn và tránh ngừng thở.

3. Hội chứng rung lắc ảnh hưởng như thế nào?

              Hội chứng rung lắc trẻ sơ sinh lúc đầu có thể chỉ gây ra các triệu chứng nhẹ. Nhưng trẻ có thể gặp các vấn đề nghiêm trọng về thể chất và tinh thần trong suốt quãng đời còn lại. Ngay cả khi trẻ trông hoàn toàn khỏe mạnh ngay sau khi bị rung lắc. Sau đó trẻ vẫn có nguy cơ gặp các vấn đề như:

• Giảm thị lực.
• Nghe kém.
• Chậm phát triển tâm thần và vận động. Trẻ gặp rối loạn về ngôn ngữ, nhận thức và hành vi. Khó tập trung và ghi nhớ mọi thứ.
• Động kinh.

              Nếu nghi ngờ con bạn có hội chứng rung lắc, hãy đưa trẻ đến gặp Bác sĩ ngay lập tức. Chính bạn sẽ giúp trẻ có thêm cơ hội được cứu sống.

4. Trẻ cần làm những xét nghiệm gì?

              Sau khi hỏi về các triệu chứng và quá trình bệnh của trẻ, Bác sĩ sẽ thăm khám để đánh giá vị trí tổn thương. Từ đó, đưa ra một số xét nghiệm cần thiết như:

• Xét nghiệm máu.
• X-quang: đánh giá gãy xương hay khối sưng bất thường.
• CT scan não, ngực hoặc bụng để xác định cơ quan bị tổn thương. Một số trường hợp, trẻ cần chụp MRI.
• Soi đáy mắt tìm xuất huyết võng mạc

5. Biện pháp phòng ngừa hội chứng rung lắc ở trẻ em

              Hội chứng rung lắc ở trẻ em hoàn toàn có thể đề phòng được. Chăm sóc trẻ có thể là thử thách, đặc biệt là với những người lần đầu làm cha mẹ. Tuy nhiên, điều quan trọng phải ghi nhớ rằng không bao giờ được chấp nhận việc rung lắc, ném hoặc đánh trẻ. Những mẹo sau có thể giúp ích trong việc ngăn ngừa hành vi ngược đãi:

• Hít thở sâu và đếm đến 10
• Nếu bạn thấy bực bội với trẻ, hãy đặt em bé vào nôi hoặc một nơi an toàn khác. Sau đó, rời khỏi phòng cho đến khi bạn bình tĩnh lại hoặc cho đến khi có sự giúp đỡ. Hãy dành thời gian để trẻ khóc một mình với điều kiện đảm bảo trẻ được an toàn.
• Gọi sự trợ giúp tâm lý từ người thân
• Gọi cho bác sĩ nhi – có thể có nguyên nhân bệnh lý nào đó làm trẻ khóc
• Không bao giờ để trẻ ở chung với người chăm trẻ, bạn bè, hoặc thành viên gia đình mà bạn không hoàn toàn tin tưởng
• Luôn kiểm tra kĩ lưỡng sự an toàn trước khi giao con bạn cho người khác chăm sóc hoặc nhà trẻ
• Đừng bế con trong lúc cãi vã hay đánh nhau. Nếu bạn gặp khó khăn trong vấn đề kiểm soát cảm xúc, hãy đến gặp Bác sĩ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. https://yhoccongdong.com

2. https://free-resources.anatomystuff.co.uk/shaken-baby-syndrome-free-downloads/

Child abuse: Evaluation and diagnosis of abusive head trauma in infants and children,

3. https://www.uptodate.com/contents/child-abuse-evaluation-and-diagnosis-of-abusive-head-trauma-in-infants-and-children?source=history_widget

Tổng hợp: Bs. Lê Hữu Phước