Ngày 26.6.2020 khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Phụ sản - Nhi Quảng Nam tiếp nhận bệnh nhân Dương Tấn T., 14 tuổi, địa chỉ: Hiệp Đức - Quảng Nam với chẩn đoán Dị ứng chưa rõ nguyên nhân.

Bệnh nhân khởi bệnh cách ngày nhập viện 1 tuần với sốt nhẹ, ho ít, nổi ban dát sẩn toàn thân, ngứa nhiều, các ban nổi nhiều hơn vào buổi sáng. Bệnh nhân đã khám và điều trị tư với chẩn đoán Dị ứng, không rõ loại thuốc điều trị nhưng không có kháng sinh. Bệnh không cải thiện, vẫn còn phát ban và ngứa nhiều. Bệnh nhân nhập viện tại Trung tâm y tế huyện Hiệp Đức, điều trị với thuốc Corticoid đường tĩnh mạch, kháng Histamin với chẩn đoán Mày đay cấp. Sau 4 ngày điều trị, trẻ vẫn ngứa nhiều, ban nhiều thêm nên chuyển viện.

Tổn thương da lúc nhập viện

Ghi nhận lúc vào viện: Trẻ tỉnh, tiếp xúc tốt, sốt nhẹ, nổi ban dát sẩn toàn thân, dạng vòng, ngứa nhiều, ho khan ít, phổi thông khí rõ, tim đều, mạch rõ, họng đỏ nhẹ.

Xét nghiệm: Bạch cầu 21700/mm³, Gran 94,7%, định lượng CRP 53mg/l, chức năng gan thận bình thường, Xquang phổi có tổn thương dạng kẽ không điển hình,

Trẻ được hội chẩn và chẩn đoán: Nhiễm vi khuẩn không điển hình Mycoplasma, điều trị kháng sinh macrolid (Azithromycin), kháng histamine, cho xét nghiệm ELISA để khẳng định chẩn đoán.

Sau 2 ngày điều trị trẻ trẻ hết sốt, các ban dát sẩn trên da lặn dần và biến mất. Xét nghiệm Mycoplasma IgM dương tính 19 U/ml, Mycoplasma IgG âm tính, củng cố cho chẩn đoán nhiễm Mycoplasma cấp tính. Trẻ tiếp tục được điều trị đủ liệu trình Azithromycin 5 ngày và được bác sĩ cho ra viện.

Đặc điểm nhiễm vi khuẩn không điển hình Mycoplasma

- Mycoplasma (MP): thuộc lớp Mollicute, gồm có 5 loài, trong đó có 3 loài gây bệnh ở người là: Mycoplasma pneumoniae, Mycoplasma hominis, và Ureaplasma ureaplasma. MP là những vi khuẩn không có vách tế bào, kích thước rất nhỏ chỉ khoảng 0.15 - 0.3 µm, có nhiều hình thể khác nhau như hình thoi, hình nhẫn, hình cầu, hình xoắn.

- Viêm phổi do Mycoplasma:

 Là một bệnh nhiễm trùng do loài Mycoplasma pneumoniae gây ra, triệu chứng của bệnh thường không điển hình như viêm phổi do vi khuẩn thông thường và do vi khuẩn thuộc nhóm vi khuẩn không điển hình nên được gọi là bệnh viêm phổi không điển hình. Viêm phổi do Mycoplasma chiếm khoảng 2-30% viêm phổi mắc phải trong cộng đồng, xảy ra quanh năm nhưng có xu hướng bộc phát vào mùa thu. Con trai bị nhiều hơn gái. Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất từ 5 đến 9 tuổi.

- Triệu chứng khi nhiễm Mycoplasma:

Thời gian ủ bệnh trung bình là 3 tuần. Khởi phát từ từ và lặng lẽ với những triệu chứng nhưng cúm trong vài ngày đến vài tuần bao gồm: sốt nhẹ dưới 38^oC, hoặc sốt cao ớn lạnh nhưng không rét run, đau đầu, đau họng, khó chịu, ho khan. Biểu hiện tại phổi và ngoài phổi:

Tại phổi bao gồm:

      + Vẻ mặt không nhiễm độc nhiễm trùng.

      + Màng nhĩ đỏ (viêm tai giữa) hoặc viêm mê đạo xuất huyết ở trẻ nhỏ hơn 2 tuổi.

      + Viêm họng nhẹ, không có chất xuất tiết kèm có hạch cổ hoặc không.

      + Đau ngực do ho kéo dài hoặc do viêm màng phổi. Ho khan hoặc có ít đờm.

      + Khám phổi bình thường nhưng vài tuần sau có thể có ran ngáy, ran ẩm và sò sè do tăng phản ứng phế quản tạm thời.

Ngoài phổi:

+ Da: gồm ngoại ban đa dạng: dạng dát, bọng nước (kể cả hội chứng Steven Johnson) và xuất huyết.

+ Viêm não màng não.

+ Viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim, suy tim sung huyết, tràn máu màng ngoài tim.

+ Tiêu hóa: buồn nôn, nôn, ỉa chảy, viêm tụy cấp.

Hầu hết các bệnh nhân nhiễm khuẩn hô hấp do MP đều không được chẩn đoán sớm vì rất khó để phân biệt với những bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp do vi khuẩn và vi rút khác gây nên. Các bác sĩ chỉ có thể chẩn đoán khi bệnh kéo dài và dựa vào những dấu hiệu ngoài phổi.

- Phương pháp chẩn đoán:

      + Đếm tế bào máu: số lượng bạch cầu tăng hoặc tăng nhẹ, tỷ lệ bạch cầu đa nhân trung tính có thể không tăng. Máu lắng có thể bình thường hoặc tăng.

      + Xquang phổi: tổn thương ở nhu mô, hình lưới, mờ không đều, dạng lan tỏa rải rác toàn bộ 2 phế. Một số trường hợp sẽ thấy tràn dịch màng phổi một hoặc hai bên kèm theo, tuy nhiên lượng dịch không nhiều.

      + Nuôi cấy dịch tiết từ phổi để tìm vi khuẩn.

      + Phương pháp nhuộm Gram vi khuẩn.

      + Xét nghiệm kháng thể đặc hiệu trong máu.

      + Nuôi cấy vi khuẩn từ mẫu máu.

      + PCR: cho phép chẩn đoán nhiễm Mycoplasma chính xác.

- Phương pháp điều trị:

Kháng sinh là lựa chọn điều trị hàng đầu, kháng sinh nhóm Macrolid hữu ích trong việc điều trị nhiễm khuẩn. Nhóm kháng sinh tiếp theo là Quinolon cũng có hiệu quả cao với vi khuẩn gây viêm phổi không điển hình.

BS. Huỳnh Thị Thanh Thúy