Viêm nhiễm vùng miệng - hàm mặt là bệnh thường gặp ở bất cứ lứa tuổi nào. Bệnh cảnh lâm sàng có thể nhẹ, nên việc chẩn đoán và điều trị đơn giản, tuy nhiên cũng có trường hợp nặng, chẩn đoán khó và điều trị phức tạp, thậm chí có thể dẫn đến những biến chứng nặng, nguy hiểm đến tính mạng nếu không chẩn đoán đúng và xử trí kịp thời.

Viêm nhiễm vùng hàm mặt phần lớn do răng. Có thể bắt đầu từ một răng sâu không được trám dẫn tới viêm tủy và biến chứng; nhiễm khuẩn vết thương sau khi nhổ răng; tai nạn do mọc răng sữa, răng vĩnh viễn, răng khôn gây viêm nhiễm tại vùng răng mọc và có thể lan rộng; các chấn thương hàm mặt như gãy xương hàm, gãy hở, các vết thương phần mềm mặt, giập nát... Thêm vào đó, miệng lại là “cửa khẩu” nhập thức ăn nên vi khuẩn trong môi trường miệng rất phong phú, gặp dịp sẽ phát bệnh... Đặc biệt, bệnh dễ phát triển trên cơ thể có sức đề kháng yếu như người mắc bệnh tim mạch, đái tháo đường hoặc người nghiện rượu ...

Bệnh nhân bị viêm nhiễm vùng hàm mặt thường có răng đau hoặc khối sưng vùng miệng họng. Người bệnh sốt cao 38 - 39^oC, có phản ứng viêm hạch dưới hàm, môi khô, lưỡi bẩn, hơi thở hôi. Những ngày đầu thấy sưng nóng, đỏ, đau vùng má, rãnh tự nhiên bị xoá, mặt mất cân đối, đôi khi khó há miệng. Niêm mạc miệng thường thay đổi về màu sắc, sưng nề, mật độ cứng… Khám răng lợi có thể phát hiện răng sâu, vỡ, răng khôn mọc lệch… Chụp phim tại chỗ hoặc toàn cảnh có thể đánh giá nguyên nhân, có thể cho cấy mủ làm kháng sinh đồ.

Vùng hàm mặt có hệ thống mạch máu, thần kinh nuôi dưỡng phong phú, khi bị viêm nhiễm tại chỗ có phản ứng sưng nề nhanh, đồng thời đây cũng là điều kiện thuận lợi của cơ thể ngăn cản và chống nhiễm trùng lan tràn. Đồng thời, vùng hàm mặt liên quan chặt chẽ với sọ não, trực tiếp là nền sọ trước. Mạch máu nuôi dưỡng vùng hàm mặt chủ yếu là các nhánh của động mạch cảnh ngoài nhưng lại có vòng nối với động mạch cảnh trong qua động mạch gốc mắt trong. Cho nên nhiễm trùng vùng hàm mặt dễ lan tràn lên nền sọ gây viêm não, màng não. Đây là biến chứng nặng và rất nguy hiểm, có thể để lại những di chứng rất nặng nề về thần kinh.

Viêm nhiễm vùng hàm mặt tuy không phải là bệnh tối nguy hiểm, chủ yếu gây đau nhức ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống; nhưng vẫn có những biến chứng rất nặng nếu không được dự phòng và điều trị tích cực và hiệu quả. Những biến chứng nặng thường gặp là viêm tấy lan tỏa rộng, tràn mủ xuống thấp, ra sau gây ngạt thở và nhiễm trùng trung thất, nặng hơn là nhiễm trùng huyết, thậm chí gây tử vong.

Nguyên tắc chính để điều trị là chẩn đoán sớm, điều trị tích cực bằng thuốc kháng sinh, phẫu thuật, nâng cao thể trạng. Đối với những ổ mủ lớn, viêm nhiễm nhiều, bác sĩ sẽ xác định vùng tổn thương, đánh giá vị trí dò mủ, xác định nguyên nhân gây viêm nhiễm, đồng thời có thể chỉ định dẫn lưu ổ mủ, bơm rửa hằng ngày bằng nước muối sinh lý, oxy già và betadine. Sau khi tổn thương ổn định sẽ xử lý nguyên nhân như nhổ răng, chân răng, lấy dị vật...

Trên thực tế, rất nhiều bệnh nhân bị viêm nhiễm vùng hàm mặt đến khám muộn bởi suy nghĩ đây là bệnh thông thường, tự ý mua thuốc uống. Đây là việc làm rất nguy hiểm, tốt nhất khi có bất kỳ triệu chứng như trên thì nên tới cơ sở chuyên khoa để khám và điều trị.

Để phòng bệnh hiệu quả, các bậc phụ huynh nên cho trẻ vệ sinh răng miệng sau mỗi bữa ăn, ít nhất trong thời gian 2 - 5 phút sau khi ăn xong. Nên đi khám răng và lấy cao răng định kỳ 6 tháng một lần. Nếu răng sâu nên đến các cơ sở chuyên khoa răng hàm mặt có uy tín để khám và điều trị triệt để các viêm nhiễm vùng miệng họng do răng và các nguyên nhân khác. Cần lưu ý là không nên tự ý điều trị để tránh những biến chứng đáng tiếc xảy ra.

Bác sĩ Cao Thị Ngọc Hằng